Komentarz do Ef 6:18

1. Przyglądając się przekładom, wydaje się, że nasz werest kontrowersyjnie oddała tylko BP. Tekst zaproponowany przez tłumacza – ks. Jana Pytla – zachęca, aby wszelkie prośby kierować w modlitwie do Ducha Świętego, tym samym sugerując Jego kult (bóstwo?).

Otóż BP wyrażenie: προσευχόμενοι ἐν πνεύματι – modląc się w duchu – tłumaczy: módlcie się do Ducha (Świętego).

Skądinąd taka praktyka w ortodoksyjnym chrześcijaństwie jest jak najbardziej zrozumiała i wpisuje się w kanony wiary, jednakże pozostałe przekłady proponują zgodnie tradycyjne tłumaczenie wyrażenia: ἐν πνεύματι, tj.: w D/duchu.

2. Bardzo podobny zwrot pada w innym fragmencie, mianowicie Jud 20, gdzie czytamy: ἐν πνεύματι ἁγίῳ προσευχόμενοι, lecz tym razem wszystkie przekłady (także BP195) podają:

modląc się/módlcie się w D/duchu Ś/świętym.

3. Ogólnie wyrażenie ἐν πνεύματι występuje w NT około 50 razy196. Z reguły zwrot ten tłumaczony jest: w D/duchu, Duchem Ś/świętym, przez Ducha itp. Zestawienie podaje tabela. Poza powyższym sformułowaniem mamy kilka podobnych form, które także są zestawione w tabeli, mianowicie:

a) ἐν τῷ πνεύματι τῷ ἁγίῳ Mk 12:36; Łk 10:21; za sprawą/pod natchnieniem Ducha Świętego; w Duchu Świętym;

b) ἐν τῷ πνεύματι Łk 2:27; Łk 4:1; Dz 19:21; Rz 1:9; 1Kor 6:11; za sprawą/za natchnieniem/pod wpływem Ducha Świętego; w Duchu;

c) ἐν πνεύματι ἁγίῳ Łk 3:16; 1P 1:12; Jud 20; w Duchu Świętym;

d) ἐν ἀγάπῃ πνεύματί 1Kor 4:21; z miłością Ducha;

e) ἐν τῷ ἀυτῷ πνεύματι 1Kor 12:9a; w tym samym Duchu;

f) ἐν τῷ ἑνὶ πνεύματι 1Kor 12:9b; w jednym Duchu/przez jednego Ducha;

g) ἐν ἑνὶ πνεύματι 1Kor 12:13; Ef 2:18; Flp 1:27; jednym duchem; w jednym duchu;

W większości wypadków wyrażenia tłumaczone są tak, jak to wyżej jest pokazane. Tam, gdzie występuje rodzajnik τῷ lub przymiotnik ἁγίῳ, wskazuje to, że chodzi o Ducha Świętego197. W innych wypadkach zależnie od kontekstu, wyczucia tłumacza itp. Tabela zestawia wszystkie podobne zwroty występujące w NT, ale (oprócz tego jednego fragmentu z BP) w żadnym z nich nie spotykamy tłumaczenia: "do D/ducha".

W języku greckim wyrażeniem: modlić się do rządzi inny zaimek: nie ἐν z datiwem, lecz πρός z accusatiwem. Wtedy modlić się do Ducha (Św.) byłoby oddane zwrotem np.: προσεύχομαι πρὸς τὸ ἅγιον πνεῦμα lub celownikowo: τῷ πνεύματι ἁγίῳ προσεύχομαι. Niestety, takie określenia (lub im podobne) w NT nie występują.

4. Jeśli zatem nie jest to błąd translatorski198, to raczej należy przyjąć, że tłumacz chciał przekazać pewien doktrynalny punkt widzenia, tzn. sugestię, z której wprost wynika, że chrześcijanie mogą modlić się do Ducha Świętego. Przyimek ἐν z datiwem daje możliwość tłumaczenia naszego zwrotu instrumentalnie (dativus instrumentalis): duchem lub tradycyjnie: w duchu, przez D/ducha, ale pozwala także zastosować zwroty: do, za przyczyną, za pomocą. Być może tłumacz uznał, że w tym kontekście wyrażenie: "modlić się w Duchu Świętym" jest niejasne (nie chodziłoby o dary ducha 1Kor 12-14199), a wtedy tłumaczenie "modlić się do Ducha Świętego" mogłoby być dopuszczalne jako najbardziej komunikatywne (choć wg mnie nieuprawnione).

    Analiza gramatyczno-filologiczna Ef 6:18    
διὰ – praepositio (+ gen.) – przyimek: o miejscu, przestrzeni, obszarze, objętości: przez, poprzez; o czasie: przez, stale, zawsze, po, do; podczas gdy; w ciągu (określonego czasu), gdy; o środku, narzędziu, o czynniku działającym, o sposobie: przez, dzięki (komuś, czemuś), za pośrednictwem (czegoś); przy pomocy (czegoś), pod wpływem (czegoś); wśród, pośród, wzdłuż; dla oznaczenia czynnika sprawczego: przez, dzięki; dla oznaczenia powodu, racji: przez, z racji, z powodu; dla oznaczenia pośrednika: przez, dzięki, za pośrednictwem, za sprawą; często dla oznaczenia sposobu (zastępuje przysłówek): np. διὰ λόγου – listownie, διὰ παραβολῆς – w przypowieści;

διὰ παντός – przez cały czas, stale, zawsze;

πάσης – adiectivum, genetivus femininum singularis – przymiotnik od: πᾶς, πᾶσα, πᾶν – każdy, wszystek, cały;

προσευχῆς – substantivum, genetivus femininum singularis – rzeczownik od: προσευχή, ἡ – modlitwa, prośba (do Boga) z gen. lub πρὸς τὸν θεόν; miejsce modlitwy, świątynia;

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

δεήσεως – substantivum, genetivus femininum singularis – rzeczownik od: δέησις, ἡ – prośba (do Boga); modlitwa;

προσευχόμενοι – verbum, participium nominativus masculinum pluralis – imiesłów od czasownika: προσεύχομαι – modlić się (do kogoś); błagać, prosić;

ἐν – praepositio (+ dat.) – przyimek: w, na (coś, kogoś); z, przy, blisko, obok, wśród, za, między, u, od, do, pod, przez, przed, podczas, gdy, ponieważ, za przyczyną, za pomocą, przy pomocy, w obecności, z powodu, dzięki, w czasie, w ciągu, podstępem, ze względu; *w jedności*;

παντὶ – adiectivum, dativus masculinum singularis – przymiotnik od: πᾶς, πᾶσα, πᾶν – każdy, wszystek, cały;

καιρῷ – substantivum, dativus masculinum singularis – rzeczownik od: καιρός, ὁ – czas, chwila, pora; stosowna pora, odpowiednia pora, właściwa chwila; właściwy czas, przwidziany czas, ustalona pora; umiar, miara;

ἐν – praepositio (+ dat.) – przyimek: jak wyżej;

πνεύματι – substantivum, dativus neutrum singularis – rzeczownik od: πνεῦµά, τό – wiatr, duch; dech, tchnienie, powiew, powietrze; podmuch wiatru; dusza, zjawa, życie;

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

εἰς – praepositio (+ acc.) – przyimek: o kierunku: do, ku, na, w; o terminie: do, aż, przez, aż do, na; o granicy i mierze czynności: do, aż do, około, po; o przyczynie: z powodu, ze względu, na skutek; o stosunku do osoby lub rzeczy: względem, co do, o (kimś); o sposobie: na (obecny sposób), na (miarę), w (miarę); o celu lub przedmiocie: dla, na, ku;

αὐτὸ – pronomen, accusativus neutrum singularis – zaimek od: αὐτός, -ή, -ό – jego, jej, jego;

ἀγρυπνοῦντες – verbum, participium nominativus masculinum pluralis – imiesłów od czasownika: ἀγρυπνέω – czuwać, być sennym; trwać bez snu; być czujnym;

ἐν – praepositio (+ dat.) – jak wyżej;

πάσῃ – adiectivum, dativus femininum singularis – przymiotnik od: πᾶς, πᾶσα, πᾶν – każdy, wszystek, cały;

προσκαρτερήσει – substantivum, dativus femininum singularis – rzeczownik od: προσκαρτέρησις, ἡ – gorliwe wytrwanie, czekanie w gotowości; cierpliwość, wytrwałość;

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

δεήσει – substantivum, dativus femininum singularis – rzeczownik od: δέησις, ἡ – jak wyżej;

περὶ – praepositio (+ gen.) – przyimek: koło, dokoła (czegoś); o (coś, jakiś cel), co do; odnośnie do; za (kogoś, coś), z powodu (czegoś), względem (kogoś, czegoś), za coś, w intencji (czyjejś); ze względu (na coś); w sprawie (czegoś);

πάντων – adiectivum, genetivus masculinum pluralis – przymiotnik od: πᾶς, πᾶσα, πᾶν – każdy, wszystek, cały;

τῶν – prononem/articulo, genetivus masculinum pluralis – rodzajnik męski: ten;

ἁγίων – adiectivum, genetivus masculinum pluralis – przymiotnik od: ἅγιος, ἁγία, ἅγιον – święty, poświęcony, czysty;
            Krytyka tekstu Ef 6:18            

6:18 Tekst przekazany w większości rękopisów jednomyślnie, bez znaczących wariantów.

        Wnioski dotyczące Ef 6:18        

Zestawienie pokazuje, że tylko katolicki przekład BP oddaje zwrot: προσευχόμενοι ἐν πνεύματι w formie: modląc się do Ducha [Świętego].

Jeśli nie jest to błąd w tłumaczeniu, to raczej należy uznać, że tłumacz dostosował przekład do doktryny (modlitwa do Ducha Świętego). W pozostałych translacjach, fraza ἐν πνεύματι, w tym i podobnych fragmentach, przekazana jest inaczej, tradycyjnie: w D/duchu.

  1. 195) W tłumaczeniu ks. Bernarda Wodeckiego.
  2. 196) Mogą istnieć nieznaczne różnice w ilości, w zależności od tego, które wydanie krytyczne przyjmiemy za podstawę. Tu na podstawie: The Greek New Testament, fourth revised edition, UBS 1994; Podaję 49 fragmentów i są to: Mt 3:11; Mt 12:28; Mt 22:43; Mt 22:43; Mk 1:8; Mk 1:23; Mk 5:2; Mk 12:36; Łk 1:17; Łk 2:27; Łk 4:1; Łk 10:21; J 1:33; J 4:23; J 4:24; Dz 1:5; Dz 11:16; Dz 19:21; Rz 1:9; Rz 2:29; Rz 8:9; Rz 9:1; Rz 14:17; Rz 15:16; 1Kor 4:21; 1Kor 6:11; 1Kor 12:3a; 1Kor 12:3b; 1Kor 12:9a; 1Kor 12:9b; 1Kor 12:13; 1Kor 14:16; 2Kor 6:6; Gal 6:1; Ef 2:18; Ef 2:22; Ef 3:5; Ef 5:18; Ef 6:18; Flp 1:27; Kol 1:8; 1Tes 1:5; 1Tym 3:16; 1P 1:12; Jud 1:20; Obj 1:10; Obj 4:2; Obj 17:3; Obj 21:10.
  3. 197) Choć w tłumaczeniu Towarzystwa "Strażnica", w przekładzie NŚ nie ma różnicy, gdyż świadkowie Jehowy piszą "Duch Święty" małą literą.
  4. 198) Chyba raczej nie, ponieważ najnowsza rewizja BP z 2006 pozostawia tak przyjęty tekst.
  5. 199) O. A. Jankowski w Komentarzu KUL-owskim Listy więziennne (PSNT t. VIII, str. 504) stawia taką tezę, że nie chodzi o modlitwę charymatyczną, lecz w sensie nadprzyrodzonym.