Komentarz do Hbr 1:5.8

1. Jak widać, prawie wszystkie polskie tłumaczenia oddają wyrażenie: ὁ θρόνος σου, ὁ θεός wprost, tj.: tron Twój, Boże, traktując ὁ θεός jako wołacz (θεέ) – Boże!253

(patrz paralelne: Mt 27:46 oraz Mk 15:34).

Jedynie w przekładzie NŚ wydaje się, że zmieniono sens tego wyrażenia na: tronem twoim [jest] Bóg = Bóg jest twoim tronem, co z punktu widzenia gramatyki greckiej koine jest możliwe jako konstrukcja orzecznikowa254, gdzie łącznikiem jest domyślny czasownik „jest” (z pewnym zastrzeżeniem, o czym poniżej).

2. Część komentatorów widzi w leksemie θεός przydawkę dopełniaczową255, i tłumaczą:

Twój tron jest (jak tron) Boga wieczny,

zaś jeszcze inni komentatorzy twierdzą, że przekład: "Tron Twój, o Boże" nie pasuje do kontekstu, proponują zatem: Tron Twój, dany przez Boga256.

3. Autor listu do Hebrajczyków powołuje się na cytat z Ps 44/45:7, którego tłumaczenie także jest dość jednoznaczne. Otóż Biblia jerozolimska tłumaczy ten fragment psalmu następująco:

Twój tron jest tronem Bożym na zawsze i na wieki.

Z kolei oryginał hebrajski pozwala frazę: כִּסְאֲךָ אֱלֹהִים עוֹלָם וָעֶד odczytać jako: twój boski tron lub Bóg jest tronem twoim257, (gdzie אֱלֹהִים – Elohim oddać można jako: boski) albo:

Tron Twój, to tron Boży, trwający wiecznie,

co jeszcze bardziej utrudnia zrozumienie, gdy weźmie się pod uwagę, że pierwotny psalm, to pieśń weselna ku czci króla258.

4. Wydaje się jednak, że przekład: Bóg jest twoim tronem jest trudny do zrozumienia w tym kontekście259. Poza tym takie tłumaczenie sugeruje, że mamy tu do czynienia z konstrukcją orzeczenia imiennego. Gdyby jednak autor Listu do Hbr chciał przekazać swą myśl tak, jak w tekście NŚ, wtedy to zdanie w konstrukcji greckiej mógłby wyrazić w następujący sposób, mianowicie:

Ὁ θεὸς θρόνος σου (ἐστιν)260

– dosłownie: Bóg tron twój (jest); gdzie: θεός – Bóg z rodzajnikiem, θρόνος – tron bez rodzajnika (bo jest orzecznikiem, w grece orzeczniki z reguły nie posiadają rodzajnika261 w konstrukcji orzeczenia imiennego), σου – twój, ἔστιν – jest (orzeczenia może nie być, czyli należy się domyślić).

5. Zwolennicy przekładu NŚ doszukują się podobnych konstrukcji jak np. 2Kor 3:17 – ὁ δὲ κύριος τὸ πνεῦµά (gdzie zarówno podmiot, jak i orzecznik mają rodzajniki, i tak do końca ostatecznie trudno je rozróżnić!), widząc w ὁ θρόνος – orzecznik: tronem.

Oczywiście tekst przetłumaczony w taki sposób jest trochę dziwaczny. Może rodzić dywagację, że skoro Bóg jest "tylko" tronem, a Syn zasiadającym na nim, to wtedy Syn ma większe znaczenie niż Ojciec.

Chyba że mamy tu do czynienia z metaforą. Wg teologii "Strażnicy" ὁ θρόνος, to jakiś znany, konkretny (jedyny?) tron i tymże ,"tronem jest Bóg" w sensie: "jedyną Twoją władzą jest Bóg / jedynym Twym władcą jest Bóg". Czy jednak taka metafora jest zrozumiała? Czy to nie nadinterpretacja?

Wyrażenie: Ὁ θρόνος σου, ὁ θεός, εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος – "Tron Twój, Boże, na wiek wieków" – najlepiej chyba przełożyć na: "Twoje królestwo, Boże, jest wieczne", czyli podobnie jak SŻ.

Dalsze pogłębienie tematyki polecam linki:
  1. P. Ellingworth – The Epistle to the Hebrews: a commentary on the Greek text, str. 110-123, z serii: The New International Greek Testament Commentary Wm. B.Eerdmans Publishing Co. 1993.
  2. F.F. Bruce – The Epistle to the Hebrews, str. 51-61, z serii: The New International Commentary of the New Testament Wm.B. Eerdmans Publishing Co. 1990.
  3. D. Guthrie – The Letter to the Hebrews: an introduction and commentary, str. 51-61, z serii: Tyndale New Testament Commentaries Inter Varsity Press, Leicester, England 1983.
  4. A.C. Mitchell, D.J. Harrington (editor) – Hebrews, str. 46-55, (szczególnie 49 z serii: Sacra Pagina Liturgical Press, Collegeville, Minnesota, USA 2007.
  5. P.E. Hughes – A Commentary on the Epistle to the Hebrews , str. 63-67, Wm.B. Eerdmans Publishing Co. 1977.
  6. S. Moses – A Commentary on the Epistle to the Hebrews, str. 292-293, New York, 1833. Jest to już dość przestarzałe dzieło, ale jest parę przydatnych informacji.
  Analiza gramatyczno-filologiczna Hbr 1:5.8  
Τίνι – pronomen, dativus masculinum singularis – zaimek od: τίς – kto?, który?, co?, jaki?, dlaczego?;

γὰρ – coniunctio – spójnik: bo, że bowiem, gdyż, ponieważ, ale, albowiem; jako gdyż, jako że, przecie, przecież; jako to, cóż to; bo rzeczywiście; mianowicie, więc;

εἶπέν – verbum, indicativus aoristi activi 3 persona singularis – czasownik od: λέγω: mówić, powiedzieć, rzec, rozmawiać, wypowiadać się, twierdzić; kazać polecać (komuś coś zrobić), pytać (się), prosić; nakazywać, rozkazywać, zabraniać, zakazywać, zapewniać, oświadczać; opowiadać, nazywać; myśleć, mieć na myśli; chwalić, sławić, wielbić;

ποτε – adverbium – przysłówek od: ποτέ – kiedykolwiek, kiedyś, dawniej, pewnego razu, niegdyś, wcześniej, przedtem;

τῶν ἀγγέλων – substantivum, genetivus masculinum pluralis – rzeczownik od: ἄγγελος, ὁ – zwiastun, posłaniec, anioł;

πρὸς – praepositio (+ acc.) – przyimek z acc.: do, ku, na, pod, u, dla, koło, przy, blisko, ze względu na, względem (kogoś, czegoś), w kierunku;

δὲ – coniunctio – spójnik: zaś, a, i, ale; no i, więc; natomiast, mianowicie; raczej;

τὸν υἱόν – substantivum, accusativus masculinum singularis – rzeczownik od: υἱός, ὁ – syn, dziecko, potomek, źrebię;

ὁ θρόνος – substantivum, nominativus masculinum singularis – rzeczownik: tron; krzesło, stołek; panowanie;

σου – pronomen, genetivus singularis – zaimek od: σύ, σοῦ (σου), σοί, (σοι), σέ (σε) – ty; tu: twój;

ὁ θεός – substantivum, nominativus masculinum singularis – rzeczownik: θεός, ὁ – bóg, Bóg;

εἰς – praepositio (+ acc.) – przyimek: o kierunku: do, ku, na, w; o terminie: do, aż, przez, aż do, na; o granicy i mierze czynności: do, aż do, około, po; o przyczynie: z powodu, ze względu, na skutek; o stosunku do osoby lub rzeczy: względem, co do, o (kimś); o sposobie: na (obecny sposób), na (miarę), w (miarę); o celu lub przedmiocie: dla, na, ku;

τὸν αἰῶνα – substantivum, accusativus masculinum singularis – rzeczownik: αἰών, ὁ – wiek; świat; czas trwania życia, życie, *system rzeczy* ;

τοῦ αἰῶνος – substantivum, gentivus masculinum singularis – rzeczownik: jak wyżej;

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

ἡ ῥάβδος – substantivum, nominativus femininum singularis – rzeczownik: laska (pasterska, podróżna, jako symbol władzy), kij, pręt (mierniczy), rózga, berło;

τῆς εὐθύτητος – substantivum, genetivus femininum singularis – rzeczownik od: εὐθύτης, ἡ – prostolinijność, sprawiedliwość, prawość;

ῥάβδος – substantivum, nominativus femininum singularis – rzeczownik: jak wyżej;

τῆς βασιλείας – substantivum, genetivus femininum singularis – rzeczownik od: βασιλεία, ἡ – królestwo; panowanie, godność królewska, władza królewska;

σου – pronomen, genetivus singularis – jak wyżej;
            Krytyka tekstu Hbr 1:5.8            

1:5.8 Tekst przekazany bez znaczących wariantów. Jedynie w zakończeniu wersetu 8 papirus P46, kodeks Synajski א oraz kodeks Watykański B posiadają zamiast zaimka σου – twego, zaimek αὐτοῦ – jego. Wtedy zakończenie brzmiałoby: "... berło jego królestwa".

        Wnioski dotyczące Hbr 1:5.8        

Tłumacze dość zgodnie przekazują badany tekst. Trudność sprawia jednak rola leksemu θεός. Dyskusyjne może być ustalenie czy mamy do czynienia z rzeczownikiem w mianowniku (konstrukcja orzeczenia imiennego), czy z wołaczem. Jedynym przekładem odbiegającym od polskiej tradycji translatorskiej jest tłumaczenie NŚ. Krytycy zarzucają mu, że umniejsza rolę Syna Bożego oraz nie sugeruje, że autor Hbr tytułuje Syna Bogiem. Wg zwolenników Trójcy jest to jeden z tekstów, który mocno świadczy o bóstwie Jezusa.

  1. 253) Nominativus może czasem pełnić funkcję wokatiwu, np. Mk 5:41, Hbr 10:7 itp; zob. G. Szamocki Greka Nowego Testamentu, Pelplin 2005, str. 144, Grecko-polski Nowy Testament wydanie interlinearne, Vocatio 1993, str. XXIV.
  2. 254) Tak: Katolicki Komentarz Biblijny, str. 1464; choć uważam, że chyba nie do końca Fitzmyer ma tu rację. Być może jednak widzi paralelę do konstrukcji z 2Kor 3:17 lub J 6:51b itp. Właściwie przekłady: Tron twoim Bogiem lub Tron twój Bogiem wydają się być także dopuszczalne, ale czy sensowne? R.A. Young w swoim Intermediate New Testament Greek str. 12-13 kwalifikuje ὁ θεός jako nominativus adresatywny (adresowy) i podaje, że oprócz wersji: Twój Tron, o Boże dopuszczalne są określenia: Bóg jest twoim tronem oraz Twój tron jest Bogiem. A. Piwowar w Składni, § 23, str. 31, pisze także: "Inni twierdzą, że ὁ θεός nie pełni funkcji Vocativu, lecz jest podmiotem: Bóg jest twoim tronem na wieki wieków". Zob. także: An idiom book of New Testament Greek, by C.F.D. Moule, second edition, Cambridge at the University Press, 1971, str. 32.
  3. 255) Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, List do Hebrajczyków, z serii: Biblia Lubelska, wyd. Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1998, str. 29;
  4. 256) Zob. D. Stern Komentarz Żydowski do Nowego Testamentu, wyd. Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa 2004, str. 907;
  5. 257) Tak np. Psałterz Biblii greckiej, przełożył według wersji Septuaginty, wprowadzeniem i komentarzem opatrzył ks. Antoni Tronina, wyd. Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1996, str. 85 oraz Hebrajsko-polski Stary Testament. Pisma. Przekład interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracją i indeksem słów hebrajskich i aramejskich, Warszawa, Vocatio 2010, str. 74;
  6. 258) Pieśni Izraela z serii: Wprowadzenie w myśli i wezwanie ksiąg biblijnych, wyd. Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1997, t. 7 str. 21;
  7. 259) Zob. Katolicki Komentarz Biblijny, str. 1464;
  8. 260) Dla porównania w oryginale mamy: Ὁ θρόνος σου, ὁ θεός,
  9. 261) Uwaga! Nie do końca, bo np. w wersecie 2Kor 3:17 mamy: ὁ δὲ κύριος τὸ πνεῦµά ἐστιν i tu tak naprawdę nie wiemy, co jest podmiotem, a co orzecznikiem. Decyduje kontekst lub szyk wyrazów!