Komentarz do J 14:14

1. Kluczową kwestią translacyjną, ale i doktrynalną także, jest obecność (lub brak) zaimka µε – mnie, który w istotny sposób wpływa na zrozumienie nauki o modlitwie do Chrystusa. Większość bowiem ugrupowań chrześcijańskich uznaje taką praktykę, poza wyznaniem np. świadków Jehowy, którzy do Jezusa bezpośrednio się nie modlą (na marginesie zauważmy, że w liturgii Kościoła Rzymsko-katolickiego modlitwy głównie kierowane są do Boga-Ojca przez Jezusa Chrystusa).

2. Możemy jednak zauważyć, że kilka przekładów tj.: KR, BW, PJ oraz EP oddaje nasz tekst podobnie tak, jak tłumaczenie NŚ154.

Aby spróbować wyjaśnić przyczynę takiego stanu rzeczy, musimy przyjrzeć się zagadnieniom, które związane są z krytyką tekstu.

Otóż urywek zaliczany jest do tzw. krytycznie niepewnych, tzn. część rękopisów opuszcza interesujący nas zaimek. Z kolei wydawcy tekstów krytycznych (na których opiera się większość tłumaczeń w Polsce i na świecie – patrz ta strona) ów zaimek umieszczają (np. IV wydanie Alanda, 28 Nestle'go, by wymienić najbardziej popularne). Może warto zatem podzielić się paroma spostrzeżeniami. Skoncentrujmy się na przekładach, które opuszczają zaimek "mnie".

3. W przedmowie do BW czytamy, że tekstem bazowym przekładu jest I wydanie Alanda, dla KR – wydanie Merka z 1964 r., dla BWP – 26 wydanie Nestle'go, dla przekładu NŚ wydanie Wesstcotta & Horta z 1881 r., zaś dla PJ – 27 wydanie Nestle'go. Znamienny jest fakt, że we wszystkich tych edycjach – jak już wspomniałem – wydawcy umieścili w tekście głównym zaimek µε. Możemy rozwikłać tę kwestię np. na dwa sposoby:

  1. tłumacz, nie zgodził się z propozycją wydawcy tekstu krytycznego, bowiem uznał, że świadectwa poparcia są za słabe, tym bardziej, że w paralelnych tekstach J 15:16 i J 16:23 prośba kierowana jest do Boga-Ojca, zatem zaimek "mnie" w naszym urywku byłby późniejszą wstawką kopisty;
  2. tłumacz uznał, że z punktu widzenia języka polskiego nie jest wymagany dodatkowy zaimek, ponieważ i tak przekaz jest jednoznaczny (tzn. zwracanie się z prośbami do Chrystusa);

4. Na koniec warto zaznaczyć, że w grece koine wyrażenie „w imię moje” – ἐν τῷ ὀνόματί μου można także oddać np.: ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου, εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα lub εἰς τὸ ὄνομα μου – w imię, dla imienia. To ostatnie greckie wyrażenie oznacza: "poświęcać komuś" lub "oddawać w czyjąś opiekę"155.

    Analiza gramatyczno-filologiczna J 14:14    
ἐάν – coniunctio/particula – spójnik: jeśliby, na wypadek gdyby, jeżeli, jeśli; kiedy;

τι – pronomen, accusativus neutrum singularis – zaimek: co?;

αἰτήσητέ – verbum, coniunctivus aoristi activi 2 persona pluralis – czasownik od: αἰτέω – prosić (o coś), żądać (czegoś od kogoś); med.: domagać się, wypraszać sobie;

µε – pronomen, accusativus singularis – zaimek: mnie;

ἐν – praepositio (+ dat.) – przyimek: w, na (coś, kogoś); z, przy, blisko, obok, wśród, za, między, u, od, do, pod, przez, przed, podczas, gdy, ponieważ, za przyczyną, za pomocą, przy pomocy, w obecności, z powodu, dzięki, w czasie, w ciągu, podstępem, ze względu; *w jedności*;

τῷ ὀνόµατί – substantivum, dativus neutrum singularis – rzeczownik od: ὄνομα, τό – imię, nazwa, tytuł, miano, sława; osoba; wyrażenie;

µου – pronomen, genetivus 1 persona singularis – zaimek: ἐμοῦ (μου) od: ἐγώ – ja; tu: mnie;

ἐγὼ – pronomen, nominativus singularis – zaimek: ja;

ποιήσω – verbum, indicativus futuri activi 1 persona singularis – czasownik od: ποιέω – robić, czynić, dokonywać, stwarzać, wytwarzać, sporządzać, zrodzić, powodować, pisać, komponować; pracować, postępować; sprawiać, wyprawiać, urządzać, obchodzić, świętować; spełniać, praktykować, zachowywać, przestrzegać; popełniać, dopuszczać się; wyrządzać, pozyskiwać, zdobywać;
            Krytyka tekstu J 14:14            

14:14 Rękopisy wykazują brak lub obecność zaimka dzierżawczego µε. Większość wydawców tekstu krytycznego umieszcza go, podpierając się takimi świadectwami jak:

papirus P66 (przy czym mamy tu zaimek w formie: μαι – αἰτήσητάι μαι156), papirus P75vid, lecz jak widzimy jest uszkodzony (lacuna) i staramy się go zrekonstruować stychometrycznie tj. szacując wielkość liter oraz biorąc pod uwagę długość lakuny, możemy wywnioskować, że fragment ten posiadał zaimek "mnie".

Próbę rekonstrukcji lakuny podaje na przykład Wieland Wilker na swojej stronie. Widzimy trzy fragmenty papirusu P75: pierwszy oryginał; drugi, w którym odtwarza wariant z zaimkiem "mnie". Wydaje się, że w tym wypadku tekst jest najlepiej dopasowany.
W trzecim fragmencie proponuje wariant bez zaimka. Możemy zaobserwować, że tekst jest niespójny w stosunku do długości wiersza.

Pozostałe rękopisy posiadające zaimek, to np.: Kodeks Synajski (א) – zob. także faksymile Kodeksu Synajskiego (przy okazji zauważmy różnice między moim skanem, który załączyłem, a rzeczywistym wyglądem manuskryptu), Kodeks Watykański (B), E H W Δ Θ 060 f13.

Następujące rękopisy opuszczają: Kodeks Aleksandryjski (zob. także faksymile Kodeksu Aleksandryjskiego) – (A), D K L Π Ψ 1071 1079 1195 1216.

Wydaje się, że powaga rękopisu watykańskiego, synajskiego oraz papirusów jako najstarszych świadków przeważyła, aby w tekście rezultatywnym zaimek umieścić. Za poparciem wariantu z zaimkiem "mnie" może przemawiać też fakt, iż jego obecność powoduje, że lekcja staje się trudniejsza, a zgodnie z zasadami krytyki tekstu lectio difficilior potior faciliori, tj. lekcja trudniejsza jest bardziej poprawna lub prawdopodobna.
        Wnioski dotyczące J 14:14        

W tym fragmencie raczej trudno dopatrywać się tendencji doktrynalnych. Widzimy, że zarówno katolickie jak i protestanckie przekłady umieszczają lub opuszczają kontrowersyjny zaimek. Jest to uzależnione od tego, jaki wariant rękopiśmienny wybrał tłumacz.

  1. 154) Warto przy okazji zauważyć, że w interlinearnym grecko-angielskim wydaniu NT śJ pt. The Kingdom Interlinear Translation of the Christian Greek Scriptures na str. 483, przy tekście greckim i jego dosłownym tłumaczeniu, zaimek „mnie” występuje i jest tam przetłumaczony. Zob. też: New World Translation of the Holy Scriptures – With Referneces, str. 1303, gdzie w przypisie informują o tym wariancie.
  2. 155) Tak komentarz w BP dla fragmentu: Mt 28:19, tom IV, str. 87;
  3. 156) Zob. P.W. Comfort and D.P. Barrett The Text of the Earliest New Testament Greek Manuscripts by , Tyndale House Publishers, Inc. Wheaton, Illinois, 2001, str. 445; oraz np. na stronie: New Testament Transcripts – P66. Tu przy okazji warto zauważyć, że wspomniane końcówki – αι, to być może charakterystyczna cecha tego papirusu, pokazująca ówczesny dialekt koine spowodowana tym, że papirus mógł być pisany ze "słuchu", stąd – αι zamiast ε, które oba wymawiano wtedy już jako "i" (itacyzm) albo niestaranność kopisty (?).